İnfertilite

İnfertilitenin üstesinden gelebilmek için güvenli ve etkili birçok tedavi yöntemi bulunuyor. Bu tedaviler çiftlerin bebek sahibi olma şansını artırıyor.

Kısırlığın nedeni, kadına veya erkeğe ait olabileceği gibi yüzde 10-15’lik hasta grubunda tüm araştırmalara rağmen hala bir neden bulunamıyor.

Her ne kadar çocuk sahibi olmak basit ve doğal bir işlev olarak algılansa da, aslında bu süreç oldukça karmaşıktır. Gebeliğin oluşabilmesi için aşağıdaki gibi faktörlerin tamamının sağlanması gerekmektedir. Bunlar;

HAMİLELİGİN GELİŞMESİ İÇİN OLMASI GEREKEN ŞARTLAR

• Kadın tarafından sağlıklı yumurta üretimi
• Erkek tarafından kaliteli sperm üretimi
• Spermin yumurtaya ulaşmasını sağlayan sağlıklı fallop tüpleri
• Spermin yumurtayı döllemesi
• Döllenmiş yumurtanın rahimde içinde tutunabilmesi
• Yeterli embriyo kalitesi

KISIRLIK NEDENLERİ

Kısırlık, kadın veya erkek kaynaklı sebeplerden dolayı gerçekleşebilir. Fakat yapılan araştırmalar yüzde 10 ila 15’lik bir hasta grubunda kısırlığa neden olabilecek herhangi bir durumun tespit edilemediğini göstermiştir.

Genelde düzenli olarak haftada 2-3 kez birlikte olan her 100 çiftten 85’i bir yıl içinde gebe kalmakta ve kalan 15 çiftin büyük çoğunluğu da ikinci yılda tedaviye gereksinim duymadan gebe kalabilmektedir.

Ancak kadınlar yaşlarının ilerlemesi ile birlikte doğurganlık şanslarını ciddi olarak kaybederler. Bu azalış 32-35 yaşlarına kadar çok belirgin olmasa da özellikle 38 yaşından itibaren hızla kendini belli eder ve 40’lı yaşlara gelindiğinde ise %75’e varan fertilite kayıpları gözlenmektedir.

Bu açıdan 35 yaşını geçmiş ve 6 ayın üzerinde kısırlık problemi olan kadınların jinekolojik değerlendirmeleri geciktirilmeksizin yapılmalıdır. Erkeklerde yaşın fertiliteye etkisi kadınlarda olduğu kadar belirgin değildir.

İnfertilite (kısırlık) nedenleri genel olarak erkek ve kadınlar arasında %50-%50 paylaşılmıştır.

Bunların dışında kalan hasta gruplarında, erkek veya kadın partnerlerden birinden kaynaklanan faktörler her bir partner için %35, partnerlerin her ikisinden birden kaynaklı faktörler ise yaklaşık %20’lik kısmı oluşturmaktadır. Kısırlığa neden olabilecek kimi faktörler cinsiyetlere göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;

ERKEKLERDE İNFERTİLİTE (KISIRLIK)

Pek çok faktör zayıf dölleme yetisine sebep olabilir. En çok rastlanan erkek kısırlığı sebepleri anormal sperm üretimi, fonksiyonu ve sperm morfolojisinde bozukluktur. Genel yaşam tarzı bu faktörleri etkileyebilir.

Erkeklerde infertilite (kısırlık) sebepleri;

• Sperm sayısının ve hareketinin azalması
• Spermin yapısal problemleri
• Menide hiç sperm hücresinin olmaması (Azospermi)
• Kanal tıkanıklıkları
• Spermin dışarı çıkmaması (mesaneye boşalması)
• Hormonal nedenler
• Doğumda ya da doğumdan sonra gerçekleşen inmemiş testis
• Çocukluk çağında geçirilen ateşli hastalıklar, ergenlikte kabakulak gibi hastalıklar
• Genetik hastalıklar
• Varikosel (testise giden damarların genişlemesi)
• Sifiliz, gonore gibi hastalıklar
• Cinsel fonksiyon bozuklukları (sertleşme ve erken boşalma gibi)
• Şeker hastalığı
• Geçirilmiş kanser tedavisi
• Enfeksiyonlar
• Testosteron eksikliği
• Aşırı sigara ya da alkol tüketimi
• Stres

KADINLARDA İNFERTİLİTE (KISIRLIK)

Kadınlarda görülen infertilitede en sık rastlanan sebepler arasında tüp tıkanıklığı, endometriozis (çikolata kisti), yumurtlama bozuklukları, polikistik over sendromu, erken menopoz gibi nedenler bulunuyor.

Kadınlarda Kısırlık Nedenleri

• Tüplerde tahribat veya tıkanıklık
• Düzensiz adet döngüsü
• Azalmış yumurtalık rezervi
• Fallop tüplerinin tıkanıklığı ya da yapışıklığı
• Geçirilmiş enfeksiyonlar ya da karın içi operasyonlar
• Endometriozis: Rahim iç tabakasında bulunan ve her ay adet kanaması şeklinde dışarıya dökülen endometriumun vücutta rahim dışında bir yere yerleşmesi ve yumurtalık, rahim veya fallop tüplerin fonksiyonunu etkilemesi olarak tanımlanır.
• Yumurtlama bozuklukları
• Yüksek prolaktin seviyesi
• Polikistik Over Sendromu (PCOS): Bu durumda vücut çok fazla androjen hormonu üretir, bu da yumurtlamayı etkiler. Polikistik Over Sendromu insülin direnci ve obezite ile de ilgilidir.
• Erken menopoz
• Rahim Miyomları:Miyomlar rahim duvarında yer alan iyi huylu tümörlerdir.
• Rahim içi Polip gelişimi
• Karın İçi Yapışıklık: Pelvik enfeksiyon, apandisit, karın veya pelvik operasyon sonrası oluşan yapışık dokulardır.
• Tiroid Problemleri: Tiroid bezindeki aksaklıklar (çok fazla veya çok az tiroid hormonu salgısı gibi), adet döngüsünü etkileyerek infertiliteye (kısırlık), neden olabilir.
• Kanser öyküsü ve kanser tedavisi: Özellikle kadın üreme sisteminde meydana gelen kanserler kısırlığa yol açabilirler. Radyoterapi ve kemoterapi de kadının üreme becerisini etkiler.
• Diğer Tıbbi Durumlar: Geç ergenlik, adet olamama, karaciğer rahatsızlığı, diyabet gibi rahatsızlıklar da kadında kısırlığa neden olabilir.
• Kafein Alımı: Aşırı kafein tüketimi de infertiliteye yol açabilir.
• Obezite
• Aşırı sigara ve alkol tüketimi

KISIRLIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

• Adet düzensizlikleri ya da hiç adet olamama
• Adet dönemlerinde şiddetli ağrı ve sancıları görülmesi bunun yanında yoğun ve fazla kanama olması
• Hamile olunmaması halinde memelerden süt gelmesi
• Aşırı kilo ve hormon bozukluğuna da bağlı olabilecek aşırı tüylenme ve akne problemi
• Erkeklerde sertleşme ve boşalma ile ilgili sorunlar
• Testislerde ağrı şişlik ya da şişme
• Erkeklerde çok az meni olması
• Genç çiftlerin 2 yıl korunmamalarına rağmen gebelik görülmemesi
• 35 yaş üstü çiftlerin korunmamalarına rağmen 1 yıl içinde gebelik görülmemesi

KISIRLIK TESPİTİ İÇİN YAPILACAK TESTLER

• Anamnez ve Fizik Muayene ( Adet düzeni, İlişki sıklığı, Memeden sıvı gelmesi, Kılo Alımı, Obesite, Tüylenme, Sivilcelenme, Genital Muayene vb )
• Ultrasonografi ( Rahim ve yumurtalıkların yapısı kontrol edilir. Adetinin 3. Günü yumurtalık rezervine bakılır, 12-14 günlerde follikül gelişimi ve 21 gün yumurtanın çatlaması kontrol edilir )
• Hormon Tahlili( adetinin 2-3 günü FSH, LH,TSH, PROLAKTİNE, ESTRADİOL ,TESTESTEREON, Klinik durumuna göre YUMURTALIK REZERVİ İÇİN AMH TESTİ GİBİ )
• Sperm Analizi,
• Rahim Filmi Çekilmesi (HSG; HİSTEROSALPİNGOGRAGİ ) ( adetn 1. Gününden itibaren 5-9 günleri arası )
• Yumurtlamanın Kontrolü ( USG VE 21 GÜN PROGESTEREON hormon düzeyi)
• Laparoskopi Ve Histeroskopi

Erkeklerde bu tetkiklerden biri semen analizi (spermiogram)  ile yapılmaktadır. 3 ila 7 günlük bir cinsel perhizi takiben alınan sperm örneği, mikroskop altında incelenir. Semen analizi ile erkeğin sperm sayısı, hareketliliği ve yapısı hakkında bilgi edinilmektedir. Gerektiği hallerde antisperm antikoru da testlere eklenebilir.

Kadınlarda ise eğer adet döngüsü düzenli ise, adet kanamalarından önceki 7 gün içinde yumurtlamanın olup olmadığının kontrol edilmesi için kan testleri istenebilir.

Kimi durumlarda ise hekiminiz yumurta gelişimini ve yumurtlamayı 1 ay boyunca yapacağı ultrason testleri ile gözlemek isteyebilir. Yumurta kalitesinin değerlendirilmesi için adetin 2 ila 5. günleri arasında FSH, LH ve östrojen düzeylerine, yumurtalık rezervlerinin değerlendirilmesi için ise AMH düzeylerine kan testi ile bakılabilir.

Fallop tüplerinin açık ya da kapalı olması HSG  olarak adlandırılan bir röntgen filmi ile kontrol edilebileceği gibi bazı durumlarda bu laparoskopi ile karın içinin teleskopik-kamera vasıtası ile görüntülenmesini de gerektirebilir.

Kısırlık Nasıl Tedavi Edilir?

Kısırlık yani infertilite tedavisi sorununun kaynağını belirlendikten sonra başlar. Örneğin, kadınlarda yumurtlama (ovulasyon) süreci ile ilgili bir sorun olması halinde öncelikle çeşitli ilaç ve iğnelerden yardım alınarak yumurta gelişimi desteklenebilir. Erkek infertilitesi tedavisi genellikle sperm sayı ve kalitesini artırmaya yöneliktir. Bunun yanı sıra erkekte varikosel gibi bir sağlık sorunu olması halinde cerrahi yöntemlerden faydalanılabilir. Kadın infertilite tedavisinde uzmanlar öncelikle ilaç veya cerrahi müdahaleler sayesinde kadının üreme yeteneğini geri kazandırmayı amaçlar. Bunlardan olumlu sonuç alınamayan veya kadının yaşının ilerlemesi ve yumurta rezervinin azalması gibi durumlarda aşılama veya tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılabilir. Aşılamada ya da tıp literatüründeki adıyla intrauterin inseminasyon tekniğinde erkekten alınan sperm örneği steril bir laboratuvarda yıkanır ve özel bir kateter yardımıyla kadının rahmine bırakılır. Tüp bebek yani in vitro fertilizasyon tedavisinde ise erkekten alınan sperm ile kadından toplanan yumurta hücreleri laboratuvar ortamında birleştirilir ve elde edilen embriyo kadının rahmine transfer edilir.

1-Yumurta geliştirici İlaçlar Ovulasyon indiksiyonu ( ilaç tedavisi )

 Adetinin 3-5 günleri başlayan yumurta geliştirici ilaçlar verilip 12-14 günlerde ultrasonografi ile yumurtalık gelişimi, sayısı belirlenip çatlatma iğnesi yapılarak eşler arasında ilişki zamanı süresinin ayarlanmasıdır.

2-Aşılama Tedavisi (İnseminasyon)

Aşılama tedavisi , doğurganlığın en yüksek olduğu yumurtlama döneminde eşinizin spermlerinin basit bir yöntemle rahim içine yerleştirilmesi ile uygulanmaktadır. Bu yöntem tüplerin sağlıklı olduğu ve nedeni açıklanamayan kısırlık problemlerinde önerilmektedir.

Sperm sayısının ya da hareketliliğinin çok düşük düzeylere inmeden azaldığı, spermin rahim ağzından geçişinin engellendiği ya da cinsel ilişkininvajinismus, erken boşalma , sertleşme sorunu gibi nedenlerle gerçekleşemediği çiftlerde de etkin olarak kullanılmaktadır.

Eşinizin verdiği sperm örneğinden seçilen en hareketli ve yumurtayı dölleyebilme ihtimali en yüksek spermler plastik bir tüp yardımı ile rahim ağzından geçilerek rahim içerisine bırakılmaktadır.

Aşılama tedavisi ağrılı bir yöntem olmayıp genelde gebelik oluşumunu destekleyen ilaçlar ile birlikte uygulanmaktadır. Tedavinin başarı oranı yaklaşık %15 olup kadının yaşına, erkeğin sperm değerlerine ve tüplerin sağlık durumuna göre değişim göstermektedir.

3-Tüp Bebek (IVF) Tedavisi

Düzenli adet gören kadınlar her ay tek bir yumurta oluşturmaktadırlar. Tüp bebek tedavisinde ise dışarıdan verilen hormon ilaçları ile bu sayının artması hedeflenmektedir. Her tedavi protokolü farklılıklar gösterse de temel olarak yumurta gelişimini sağlayan ve erken yumurtlamayı engelleyen iki paralel hormon tedavisi uygulanmaktadır.

Transfer edilecek olan embriyo sayısının belirlenmesi gebelik şansına ve çoğul gebelik riskine direkt olarak etki edebilir. Embriyo kalitesi belirlendikten sonra, embriyo sayısı transfer öncesinde çiftlerle ayrıntılı olarak görüşülecektir. Embriyo transfer işlemi çok nadir durumlar haricinde anestezi gerektirmemektedir.

4-DOGURGANLIDI TEKRAR KAZANMAK İÇİN YAPILAN CERRAHİ YÖNTEMLER

• Endometriozis hastalığının tedavisi
• Rahim iç tabakasını düzensizleştiren miyomların veya poliplerin çıkartılması
• Rahim içi yapışıklıkların açılması
• Tıkalı ve içerisinde sıvı birikerek genişlemiş fallop tüplerinin çıkartılması
• Polikistik over rahatsızlığı olan ve yumurtlaması baskılanmış kadınlarda yapılabilecek cerrahi tedaviler
• Sperm görülmeyen erkeklerde, spermin testisten (TESE, TESA)ya da epididimisden (MESA, PESE) cerrahi olarak çıkarılması

Laparoskopi

Laparoskopi ile karın alt bölgesinde açılan 3 – 5 mm’lik deliklerden içeri sokulan aletler ile rahim, yumurtalık ve tüpleri ilgilendiren hastalık veya sorunlar doğrudan gözlemlenebilir ve gerekli görülürse cerrahi girişim yapılabilir.

Laparoskopinin uygulandığı durumlar şunlardır:

• Karın içi yapışıklıkların düzeltilmesi
• Tüplerin açılması
• Hasarlı tüplerin alınması
• Miyom cerrahisi
• Çikolata kisti cerrahisi

Histeroskopi

Histerektop, ucunda kamera olan tüp şeklinde bir cihazdır. Vajina içerisine yerleştirilerek rahim boyundan rahme doğru uzanır ve hekimin rahim içi problemleri tespit etmesine olanak sağlar. Doktorunuz gerekli görürse ufak bir doku örneği alabilir.

Histeroskop cihazı ile rahim içi görüntülenerek miyom, polip ve rahim içi perde gibi sorunların teşhisi ve eş zamanlı müdahale ile tedavisi yapılabilmektedir.