Tüylenme Hirşutizm

Hirsutizm Nedir?

Hirsutizm, kadınlarda genellikle hormonal bir dengesizlik sonucu ortaya çıkan erkek tipi tüylenme şeklinde tanımlanır. Kadınların vücudundaki kıl tipi genellikle daha incedir ve halk arasında şeftali tüyü olarak bilinir. Hirsutizm kaynaklı kıllanma artışındaki temel ayrım kılların miktarının yanında yapısıdır. Hirsutizmden muzdarip bireylerde dudak üstü, çene gibi yüz bölgeleri başta olmak üzere, kollar, göğüs, karın ve sırttaki tüyler sert, kalın, gür ve koyu renkli bir hal alır. Çok nadir görülen bir durum olmamakla birlikte genellikle genetik geçiş gösterir.

Hirsutizm Kimlerde Görülür? 

Anne, teyze, kız kardeş gibi yakın kadın akrabalarda hirsutizm varlığı bireylerde hirsutizm görülme riskini artırabilir. Vücut kıllarında aşırı artış ve kıl yapısında değişiklik başta psikolojik olmak üzere çok çeşitli sorunlara yol açabilir. Bunun yanı sıra bulaşıcı ya da hayatı tehdit eden bir hastalık değildir ve kişinin yaşam alışkanlıklarından büyük ölçüde etkilenebildiğinden kontrol altına alınabilir.

Hirsutizme neden olan hormonal bozuklukların tedavi edilmesi hem kıllanmanın önüne geçerek hastaların psikolojik olarak iyileşmesi için hem de vücuttaki farklı sistemlerin olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmesi yönünden oldukça önemlidir.

Hirsutizm Belirtileri Nelerdir?

Hirsutizmin hafif formunda bile üst dudak çevresinde, çenede, yanaklarda, favori bölgesinde, üst kolda, meme ucu çevresinde, alt karında ve sırtta kıllanma artışı fark edilebilir. Kılların yapısı ve miktarı normalin aksine saçlar gibi kalın ve gür olarak gözlenir. Daha ileri formda hirsutizm vakalarında kıllanma artışı vücudun geneline yayılarak göğüslerde, omuzlarda ve üst karında da kendini belli edebilir. Ergenlik döneminden önce hirsutizm semptomları ile karşılaşanlarda altta yatan problem hormonal düzensizlik olabileceğinden kapsamlı bir muayene ve ileri tetkikler ile değerlendirme gerekebilir.

Hirsutizm ile birlikte görülebilen bir diğer durum ise virilizasyon (erkekleşme durumu) olarak bilinir. Virilizasyonda kadınlarda ikincil cinsiyet özellikleri gözlenir. Androjenler ergenliğe giriş döneminde cinsiyet özelliklerini kazanmada ve fiziksel olarak olgunlaşmada yardımcı olan bir grup seks hormonudur. Androjen seviyeleri normalde erkeklerde kadınlarda olduğundan çok daha yüksektir. Virilizasyonda bu dengenin kaybı söz konusudur. Aşırı kıllanma ile birlikte hirsutizmi olan kadınlarda sık görülebilen belirtiler ikincil cinsiyet özellikleri olarak adlandırılabilir ve başlıca aşağıdaki gibi özetlenebilir.

Yağlı ve akneli cilt

Saç dökülmesi, kellik (alopesi)

Saçların ön kısmında açılma ve saç çizgisinin gerilemesi

Meme boyutlarında küçülme

Cinsel dürtüde değişkenlik, libido kaybı ya da artışı

Klitoriste büyüme (kliteromegali)

Hirsutizm ile ilişkili kıllanma artışında kalıcı saç kaybı ya da meme gibi dokularda bozulma gibi olumsuz komplikasyonlar yaşamamak için erken müdahale ve uzman bir doktor muayenesi önemlidir.

Hipertrikoz ile hirsutizmin ayrımını yapmak pek çok vaka için önemlidir. Hipertrikoz androjenlere bağımlı olmayan vücut bölgelerinde kıllanma artışı görülürken hirsutizm androjen bağımlı bölgelerde aşırı kıllanmayı karşılayan bir terimdir. Hipertrikozda vücudun herhangi bir kısmında tüylenme atmıştır, hirsutizmde ise tipik olarak erkeklerde olduğu gibi yüz, alt karın gibi bölgelerde yoğun miktarda kıl görülür.

KADINLARDA HİRSUTİZM NEDENLERİ NELERDİR?

Hirsutizm herhangi bir yaş grubunu etkileyebilir ancak pek çok vakada ailesel geçiş söz konusudur. Hirsutizm vakalarında sıklıkla altta yatan bir neden bulunamaz. Bununla birlikte hirsutizme yol açabilen ya da hirsutizm ile birlikteliği sık olan bazı durumlar aşağıdaki gibidir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PCOS)

Sıklıkla ergenlik döneminde belirti gösteren polikistik over sendromunda seks hormon düzeylerinde dengesizlik hakimdir. Hastalığın ilerleyen aşamalarında, yıllar içinde aşırı miktarda kıllanma ve kıl yapısında gürleşme, adet düzensizliği, obezite, infertilite (kısırlık) ve yumurtalıklarda çok sayıda kist görülmesi sıktır. Hirsutizme ek olarak PCOS’ ta görülen belirtiler arasında akne, saçlarda dökülme, kilo vermede zorluk, cilt kusurları yer alabilir. Özellikle ailede PCOS öyküsü ve obezite kadınlarda PCOS görülme sıklığını büyük oranda artırır.

CUSHİNG SENDROMU

Vücudun yüksek miktarda kortizol hormonuna maruziyetinin sonuçları arasında hirsutizm de yer alır. Adrenal bezlerin (böbreklerin üstünde yer alan, hormon üretiminden sorumlu yapılar) kortizol üretimindeki aşırı artış ya da bir takım ilaçların kullanımına bağlı yan etki olarak Cushing Sendromu ortaya çıkabilir. Kortizol aynı zamanda stres hormonu olarak da bilinir. Kırmızı yanaklar, aydede görünümünde yüz, hirsutizm, ensede yağ birikimi, özellikle karın çevresinde çatlaklar ve yağlanma artışı Cushing Sendromu bulguları arasında yer alır.

KONJENİTAL ADRENAL HİPERPLAZİ

Kalıtsal bir hastalık olan konjenital adrenal hiperplazide adrenal bezler tarafından salgılanan ve kontrol edilen kortizol ve androjen başta olmak üzere seks hormonlarının miktarında anormallik ile karakterizedir. Adrenal bez bozukluklarında tansiyon yüksekliği, özellikle vücudun üst kısmında aşırı yağlanma, baş ağrısı, kan şekeri düzeyinde dengesizlik, adet düzensizliği, hirsutizm ve libido kaybı gibi durumlar görülebilir.

TÜMÖRLER

Nadiren olmak üzere yumurtalıklardan ya da adrenal bezlerden kaynaklanan bir tümör nedeniyle hormonal bozukluklar ve hirsutizm görülebilir.

BAZI İLAÇLAR

Endometriozis tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, testosteron ve dihidrotestosteron (DHEA), androjen içeren topikal ajanlar, anabolik steroidlerin kullanımı hirsutizm nedenleri arasında gösterilebilir.

POSTMENOPOZAL DÖNEM

Menopozdan sonra kadın vücudunda meydana gelen bazı hormonal değişimler bıyık, sakal dahil olmak üzere özellikle yüz bölgesindeki kılların miktarında ve kalınlığında artışa yol açabilir.

HİRSUTİZM TANISI NASIL KONULUR?

Hirsutizm semptomları ile başvuran bireylerde öncelikle uzman bir doktor tarafından yapılan ayrıntılı bir öykü ve fizik muayene oldukça yol gösterici olabilir. Hirsutizme neden olabilecek bir ilaç kullanımı olup olmadığının sorgulanması da oldukça önemlidir. Fizik muayene çoğu zaman karın ve pelvik muayeneyi içerir. Fizik muayene Cushing sendromu ve tümör gibi durumlarda önemlidir. İleri değerlendirme için testosteron da dahil olmak üzere kandaki çeşitli hormonların seviyesi incelenebilir.

Kan testleri ile kan şekeri düzeyi de ölçülebilir ve şeker hastalığı yönünden değerlendirme yapılabilir. Tümör yada kist şüphesinde yumurtalıkların ve adrenal bezlerin ayrıntılı muayenesi için ultrason ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gerekebilir.